Numer drugi David Foenkinos

Jego życiowa podróż jest pełna inspirujących zwrotów akcji. Dziś znany jako autor bestsellerów, takich jak „Numer drugi” czy „Delikatność”, ale jego początki były dalekie od chwały.

Nie każdy rodzi się z piórem w ręku. Czasami to życiowe zawirowania kształtują nas w nieprzewidywalny sposób. David Foenkinos odkrył swoją miłość do literatury i sztuki w momencie, gdy zawiodło go zdrowie. W wieku 16 lat doświadczył ciężkiej choroby, musiał przejść pilną operację serca, w wyniku której spędził kilka miesięcy w szpitalu. Leżąc w szpitalnym łóżku, zaczął pochłaniać książki – w tym właśnie czasie narodziła się w nim pasja do pisania. Wszystkie jego literackie dzieła odzwierciedlają to, przez co przeszedł podczas hospitalizacji. Motyw śmierci i drugiej szansy stał się centralnym elementem jego twórczości. Jego książki odzwierciedlają walkę z losem, odbudowę i przetrwanie.

Droga do sławy nie zawsze jest usłana różami. Foenkinos dobrze o tym wie, ponieważ sam musiał przejść przez wiele trudności, zanim zyskał uznanie jako pisarz. Jego pierwsze próby wydania książki spotkały się z odrzuceniem. Debiut literacki, powieść „Siostrzeniec Kundery. O wpływie dwóch Polaków” (tytuł oryginalny: „Inversion de l'idiotie. De l'influence de deus Polonais”), była odrzucana przez wydawców, aż znalazła się pod skrzydłami Gallimarda. W późniejszych latach światło dzienne ujrzały kolejne jego książki, ale Foenkinos pozostawał w cieniu. Jego kariera pisarska nabrała tempa dopiero dzięki powieści „Delikatność”.

Doświadczenie bycia niedostrzeganym, znane przez Foenkinosa z autopsji, uwidacznia się doskonale w „Numerze drugim”. W jednym z artykułów „Le Monde” Foenkinos opowiada, że wpadł na pomysł napisania książki, czytając artykuł na temat genezy filmu o Harrym Potterze. Przywołało to na myśl setki aktorów, którzy brali udział w przesłuchaniach do głównej roli, aż ostatecznie zostało dwóch. Jedna z dyrektorek castingu w wywiadzie dla „The Huffington Post” wyjaśniała wtedy: „Wybraliśmy Daniela Radcliffe’a, ponieważ miał w sobie to coś”. Foenkinosa opętało wtedy wyobrażanie sobie losu tego drugiego, bo przejście obojętnie obok ikony kultury masowej jest fizycznie niemożliwe.

Autor nie ogranicza się tylko do literatury. Z powodzeniem porusza się zarówno w świecie książek, jak i kinematografii. Jego powieść „Delikatność", która zdobyła serca czytelników, została przeniesiona na wielki ekran w 2011 r. Foenkinos nie tylko napisał scenariusz do filmu, ale wspólnie z bratem Stéphanem go wyreżyserował. Zna więc przemysł filmowy od podszewki, co widać także w „Numerze drugim”. To nie jedyny przypadek, w którym jego książki doczekały się filmowej adaptacji. Produkcje filmowe, takie jak „Zazdrość” (2017), „Lola i jej bracia” (2018) czy „Tajemnica Henriego Picka” (2019) doczekały się uznania nie tylko na arenie krajowej, lecz także międzynarodowej, również w Polsce.

W książce można odnaleźć mniej lub bardziej rozpoznawalne tytuły oraz nazwiska osób znanych ze świata filmu. Niektóre z nich mówią trochę więcej przeciętnemu francuskiemu czytelnikowi niż polskiemu. Obecność tych licznych nawiązań nie bierze się znikąd, bowiem David Foenkinos jako reżyser i scenarzysta jest silnie związany z przemysłem filmowym. Wprowadzając nas w historię Martina Hilla i jego (prawie) sukcesu, autor przybliża czytelnikowi świat kina zza kulis. Tytuły filmów pojawiają się także w dialogach postaci, a sam główny bohater wyraża swoją fascynację pierwszymi produkcjami Davida Lyncha. Przygotowaliśmy dla Was listę tytułów filmów i nazwisk, które padają w powieści Foenkinosa. Znacie je wszystkie?

Skradzione pocałunki, reż. François Truffaut

To francuski film z 1968 r., który opowiada historię Antoine'a Doinela, postaci znanej z wcześniejszych dzieł reżysera. Antoine, podobnie jak Martin Hill poszukuje swojego miejsca w świecie. Film ukazuje jego życie pełne prób, błędów, relacji miłosnych i konfliktów. Nawiązanie do tego filmu pojawia się w momencie, gdy Martin przebywa na wakacjach ze swoją matką i zastanawia się nad podjęciem takiej pracy, która będzie minimalizowała szanse na spotkania z innymi ludźmi.

Prorok, reż. Jacques Audiard

Francuska produkcja z 2009 r., która opowiada historię Malika El Djebena, młodego mężczyzny pochodzenia algierskiego, który zostaje skazany na sześć lat więzienia. W trakcie odbywania wyroku Malik musi stawić czoła brutalnej rzeczywistości za kratami. Na swojej drodze Martin, bohater „Numer drugiego”, poznaje Karima i dowiaduje się o jego historii, która połączy ich losy na zawsze. Karim miał szansę zdobyć główną rolę w Proroku, ale Tahar Rahim skradł jego marzenia. W książce pojawiają się inne tytuły filmów Audiarda: Wielce skromny bohater, W rytmie serca, Z krwi i kości.

Notting Hill, reż. Roger Mitchell

Kultowa komedia romantyczna z 1999 r. z udziałem Julii Roberts i Hugh Granta opowiada o przypadkowym spotkaniu Williama Thackera, właściciela małej księgarni, i słynnej aktorki, Anny Scott. Ich drogi krzyżują się, gdy Anna odwiedza księgarnię Williama. Podobnie Davida Foenkinos, nawiązując do tego filmu w książce, zwraca uwagę na pewien przypadek, który odmienił życie małego Martina Hilla.

Zakochany bez pamięci, reż. Michel Gondry

Nietypowa komedia romantyczna z 2004 r. opowiadająca historię Joela Barisha, który po bolesnym rozstaniu zdecyduje się na procedurę usunięcia wspomnień o swojej byłej dziewczynie, Clementine. Nawiązanie do tego filmu pada w książce, gdy mowa o Rose, młodej dziewczynie, która zajmowała się Martinem, kiedy jego ojciec pracował na planie. Przypominała mu wyglądem Kate Winslet, odtwórczynię głównej roli.

Steven Spielberg

Nazwisko amerykańskiego reżysera pada w książce w momencie, gdy opisywany jest przez Foenkinosa nabór na reżysera pierwszej części filmowej sagi o Harrym Potterze. Brano pod uwagę Spielberga, ale reżyser postawił warunek – przy tym filmie chciał współpracować z młodym aktorem, znanym już wtedy z Szóstego zmysłu.

Chris Columbus

Twórcę takich filmów jak Kevin sam w domu i Pani Doubtfire rozważano jako potencjalnego reżysera. Posiadał doświadczenie w tworzeniu produkcji familijnych, dodatkowo odnoszących sukcesy, i w efekcie zaproponowano mu nakręcenie filmu o Harrym Potterze.

Billy Elliot, reż. Stephen Daldry

Brytyjski film z 2000 r. opowiada poruszającą historię młodego chłopca o imieniu Billy, który odkrywa swoją pasję do baletu. Mimo początkowych oporów ze strony swojego ojca, który oczekuje, że syn podąży tradycyjnymi ścieżkami, Billy stawia wszystko na jedną kartę i dąży do spełnienia swojego marzenia. Jamie Bell, odtwórca głównej roli, był brany pod uwagę jako tytułowa postać w filmie o czarodzieju z Hogwartu. Ponieważ w planach były już ekranizacje kolejnych części sagi, Jamie Bell okazał się „za stary” na tę rolę.

Steve Kloves

Amerykański scenarzysta, który początkowo odpadł w przedbiegach, ale J.K. Rowling postanowiła się z nim spotkać dla zasady, żeby sprawić przyjemność producentowi filmowemu. Początkowo nie była zainteresowana kandydatem, jednak, jak dowiadujemy się z książki, to spotkanie zakończyło się sukcesem.

Fantastyczne zwierzęta i jak je znaleźć, reż. David Yates

Wiadomość o kolejnej serii filmów, która miała trafić na ekrany kin, nie napawała Martina Hilla optymizmem. Jako dorosły mężczyzna był z siebie dumny, że udało mu się wytrwać do samego końca. Liczył na to, że cały wielki szum związany z Harrym Potterem w końcu ucichnie. Jak bardzo się mylił…

Pozostałe odniesienia filmowe:

• Jean-Luc Godard – Jeanne, matka Martina, nazywała się Godard, ale w żaden sposób nie była spokrewniona ze szwajcarskim reżyserem, do którego nawiązuje Foenkinosa w swojej książce.

• Éric Rohmer – francuski reżyser, scenarzysta i krytyk filmowy. Jeden z mistrzów francuskiego kina. Jego nazwisko pada w dialogu między matką Martina, przebywającego wówczas w szpitalu, a psycholożką, która wydaje się nie znać Harry’ego Pottera. Bliższa jest jej postać wspomnianego filmowego twórcy.

• Camille Claudel, reż. Bruno Nuytten – tytuł tego francuskiego filmu z 1988 r. pada podczas rozmowy Martina z Mathilde, która była zafascynowaną grą aktorką Isabelle Adjani.

• Milk City, reż. Claire Denis – fikcyjna nazwa nowego filmu, który miał być wyreżyserowany przez francuską reżyserkę. Do tej produkcji planowano zaprosić Daniela Radcliffe’a na długo po tym, jak osiągnął swój wielki sukces.

• Zabójczy widok, reż. John Glenn (z serii o przygodach Jamesa Bonda) – ojciec Martina dzięki swojemu znajomemu miał okazję dołączyć do ekipy pracującej nad tą produkcją.

• James Ivory – ojciec Martina często zabierał chłopca na plan filmowy; znalazł się dzięki temu za kulisami produkcji reżysera znanego z filmów takich jak Okruchy dnia czy Pokój z widokiem, ale w książce nie ma informacji, o jaki film chodziło.

• David Heyman – poznajemy jego historię w książce od momentu rozpoczęcia jego przygody z produkcjami filmowymi aż po podpisanie umowy na ekranizację z J.K. Rowling. To on przekaże złe wieści Martinowi.

• Niebezpieczne związki, reż. Stephen Frears – Norma, matka Davida Heymana, pracowała nad produkcją tego filmu.

• Maratończyk, reż. John Schlesinger; Chinatown, reż. Roman Polański – John, ojciec Davida, był odpowiedzialny za czuwanie nad budżetem tych produkcji.

• Bruce Willis – po otrzymaniu zaproszenia na przesłuchanie do Harry’ego Pottera, ojciec Martina bił się z myślami, czy przekazać tę informację swojemu synowi, która z pewnością zaważy na jego dalszych losach. Przypomniał sobie wtedy historię słynnego aktora, który również wpadł w oko jakiejś osobie ze świata filmowego, gdy pracował jako barman w Los Angeles.

• Pożegnanie z Afryką, reż. Sydney Pollack – wzmianka o tym filmie pojawia się wtedy, gdy David na początku swojej kariery zawodowej postanawia zatrudnić Ann Taylor na swoją asystentkę. Robi to niechętnie, w końcu zatrudnia ją, ale tylko za namową swojego ojca. Podczas rozmowy o pracę kobieta wydawała się mieć ignorancki stosunek do kina. Wtedy to ten film był jednym z ostatnich tytułów, które miała okazję zobaczyć na dużym ekranie.

• Nicole Kidman i Tom Cruise – te nazwiska padają w nawiązaniu do premiery nowego filmu Stanleya Kubricka, w którym wspomniana para aktorów stała się odtwórcami głównych ról. Choć Foenkinos nie podał tytułu filmu w książce, najprawdopodobniej chodzi o Oczy szeroko zamknięte z 1999 r.

• Brazil; Przygody barona Munchhausena; Człowiek, który zabił Don Kichota – reżyserowi tych produkcji, Terry’emu Gilliami, chciano zaproponować nakręcenie Harry’ego Pottera, ale z uwagi na jego złą reputację i kontrowersyjne produkcje, szybko ta propozycja została odrzucona.

• Richard Curtis – scenarzysta Czterech wesel i pogrzebu był rozważany jako potencjalny scenarzysta filmu o Harrym Potterze. Jak dowiadujemy się z książki, mężczyzna nie przyjął propozycji, jego wymówką była pracą nad kolejnymi filmami – To właśnie miłość i Dziennik Bridget Jones.

• Kenneth Branagh, Alan Parker – dyrektorka castingu, Susie Figgis, marzyła o tym, aby do roli Harry’ego Pottera wyłowić prawdziwe brylanty pokroju właśnie tych dwóch znanych postaci.

• I twoją matkę też; Mała księżniczka – reżyser tych produkcji zajął miejsce Chrisa Columbusa i nakręcił trzecią część filmu o Harrym Potterze: Harry Potter i więzień Azkabanu z 2004 r. Jak dowiadujemy się z książki, sama J.K. Rowling podsunęła jego nazwisko producentom, ponieważ spodobały się jej jego dwa filmy.

• Kobieta w czerni, reż. James Watkins – wzmianka o tym filmie pojawia się w momencie, gdy świat obiega informacja o tym, że Daniel Radcliffe będzie brał udział w zdjęciach do kolejnej produkcji. Martin Hill miał nadzieję, że po wielkim sukcesie, jaki osiągnął w dzieciństwie, później kariera Radcliffe’a zawiśnie na włosku. Życzył mu, żeby zniknął z mediów tak szybko, jak to możliwe, i podzielił losy Macaulaya Culkina, znanego z filmu Kevin sam w domu.

• Kac Vegas, reż. Todd Phillips – Martin Hill wybrał się na ten film do kina. Oglądanie każdego z emitowanych zwiastunów filmów przed rozpoczęciem seansu przyprawiło go o palpitację serca, ponieważ nie chciał zobaczyć wyskakującej twarzy Daniela Radcliffe’a z ekranu.

• Premiera, reż. John Cassavetes – wzmianka o tym tytule pojawia się, gdy Martin zobaczył plakat z tego filmu w mieszkaniu ukochanej Sophie.

Nie byłoby w tym nic nadzwyczajnego, gdyby nie fakt, że autor ma do Polski wyjątkowy stosunek. Fascynacja krajem na Wisłą nie była przypadkowa – mieszkała tu jego przyjaciółka, a on sam wielokrotnie odwiedzał Polskę. Kultura kraju miała na niego ogromny wpływ, a jak się później okazało, jego uwielbienie do Polski postanowił zawrzeć również w swoich dziełach. Foenkinos wierzył, że to sylwetki dwóch Polaków były odpowiedzialne za jego pisarski sukces. Polacy stanęli u początku jego literackiej drogi i to dzięki nim jego pierwsza powieść trafiła do znanego wydawnictwa Gallimard. W „Siostrzeńcu Kundery” poza postacią Konrada podającego się za siostrzeńca słynnego pisarza, pojawiają się także dwaj Polacy podszywający się pod dziennikarzy. Ich obecność w książce ma swój udział w surrealistycznej historii, która stała się charakterystycznym elementem pisarskiego stylu Foenkinosa. Ta niecodzienna sympatia do Polski zaowocowała nie tylko tym debiutem, lecz także deklaracją autora, że w każdej swojej kolejnej powieści pojawią się dwaj Polacy, w przeciwnym razie książka nie odniesie sukcesu. Wyjątkiem okazała się powieść „Charlotte”, która poruszała zbyt poważne tematy, by pasowała do humorystycznego motywu.

Jest to zatem forma gry, którą autor prowadzi ze swoimi czytelnikami. Wierni fani, pełni zapału niczym detektywi, szukają na kartach powieści, gdzie tym razem Foenkinos postanowił umieścić dwóch Polaków.

Ich sylwetki pojawiają się również w „Numerze drugim”. Autor jednak wyraźnie podkreśla, że wcale nie chodzi o wątek związany z polskim Hogwartem, czyli zamkiem Czocha, w którym odbywają się różnego rodzaju spotkania fanów Harry’ego Pottera, m.in. warsztaty magii i Dni Magii. Czy czytelnicy będą potrafili znaleźć swoich rodaków w nowej książce? Foenkinos pozostawia to jako zagadkę dla polskich odbiorców, zachęcając ich do kolejnej detektywistycznej przygody pośród jego literackich kreacji.